Zodra u in een boekenwinkel een boekt koopt, kunt u dit boek op een later moment weer doorverkopen. U bent immers de eigenaar geworden van dit boek. Maar wat nou als u online een e-book aanschaft, is het u dan ook toegestaan om dit e-book door te verkopen? Deze vraag is inmiddels ter beantwoording aan het Europese Hof van Justitie voorgelegd. De Rechtbank Den Haag lijkt in ieder geval te verwachten dat het antwoord van het Europees Hof op deze vraag bevestigend zal luiden, zo blijkt uit een recente uitspraak.

Hoe wordt in deze zaak geoordeeld?

Reeds in 2014 is het Nederlands Uitgeversverbond (‘NUV’), de belangenorganisatie van Nederlandse uitgevers, een zaak gestart tegen de onderneming Tom Kabinet. Het NUV (tegenwoordig de Mediafederatie) stelde namelijk dat Tom Kabinet inbreuk maakte op het auteursrecht van uitgevers, omdat zij een online marktplaats bood aan derden voor het verhandelen van tweedehands e-books. Zowel de voorzieningenrechter als het Amsterdamse gerechtshof zagen niettemin onvoldoende aanleiding om te oordelen dat sprake was van een inbreuk op de auteursrechten.

Wel werd Tom Kabinet een verbod opgelegd om ‘illegale’ e-books op haar marktplaats te (laten) verhandelen. Zij mocht op haar platform dus geen e-books (meer) toestaan die niet op een rechtmatige manier in de omloop waren gebracht. Te denken valt aan e-books die zonder toestemming van de rechthebbende (vaak de auteur of de uitgever) zijn verspreid via internet.

Is de verkoop van tweedehands e-books een reproductiehandeling?

Tom Kabinet heeft na het arrest van het Gerechtshof Amsterdam haar business model aangepast. Tom Kabinet biedt geen online marktplaats meer aan, maar verkoopt nu zelf tweedehands e-books aan haar leden. Zo zouden via de website – naar eigen zeggen – ook geen illegale e-books meer worden aangeboden. De e-books zouden direct afkomstig zijn van officiële retailers of door leden van Tom Kabinet zelf gedoneerd. Het donerend lid moet wel verklaren dat het gedoneerde e-book van zijn eigen systeem is verwijderd. Alleen op die manier, zo is de gedachte, wordt het e-book niet ‘gekopieerd’, maar daadwerkelijk overgedragen, net als bij een fysiek boek.

Toch liet het NUV het er niet bij zitten en startte in 2017 een nieuwe zaak tegen Tom Kabinet. In deze zaak stond de vraag centraal of het ter download aanbieden van tweedehands e-books gekwalificeerd moest worden als een geoorloofde reproductiehandeling. Geoordeeld werd dat het ervan afhing of de uitputting van het distributierecht van toepassing is op e-books.

Wat houdt uitputting van het distributierecht in?

De auteur (of de uitgever) heeft in principe als enige het recht om toe te staan dat zijn/haar boek (bijvoorbeeld door verkoop) wordt verspreid. Dit wordt het distributierecht van de rechthebbende (de auteur of uitgever) genoemd. Dit alleenrecht kan echter ‘uitgeput’ raken: zodra een exemplaar van het boek eenmaal door of met toestemming van de rechthebbende is verkocht, mag het door iedereen die het daarna bezit, zonder toestemming worden (door)verkocht.

Geldt uitputting nu ook voor de distributie van e-books?

Tom Kabinet beriep zich op een eerdere uitspraak van het Europese Hof van Justitie, waar werd geoordeeld dat de uitputtingsleer ook bij gedownloade software geldt. De Rechtbank Den Haag lijkt er echter niet per definitie van uit te gaan dat deze regel ook zondermeer geldt voor e-books.

De vraag is inmiddels aan het Europese hof voorgelegd. De kans bestaat dat het Europees Hof van Justitie oordeelt dat de uitputtingsleer wel van toepassing zal zijn op e-books. In dat geval mag u uw tweedehands e-books wel (blijven) verkopen, maar zal u het e-book na de verkoop wel direct en blijvend van uw eigen computer moeten verwijderen. De auteur of uitgever blijft tenslotte de enige die het werk mag verveelvoudigen.

Hoe nu verder?

Het Europese Hof van Justitie zal nu moeten gaan oordelen of de uitputting van het distributierecht (ook) van toepassing is op e-books. Pas dan zal definitief duidelijk worden of rechtmatig verkregen e-books doorverkocht mogen worden. Dit kan wel nog even duren; naar verwachting volgt een uitspraak op z’n vroegst in 2019.

Wilt u meer weten over auteursrechten op software of online producten?

Neem dan gerust vrijblijvend contact op met mij. Ik ben u graag van dienst!