Begrippen uit de nieuwe Omgevingswet: zorgplicht

Per 1 januari 2023 treedt de nieuwe Omgevingswet in werking. Zowel bedrijven, burgers als overheden kunnen met de nieuwe Omgevingswet in aanraking komen. En als je te maken krijgt met de Omgevingswet, dan krijg je onvermijdelijk ook te maken met het begrip 'zorgplicht'. De wet kent een 'algemene zorgplicht' en 'specifieke zorgplichten'.

Algemene zorgplicht Omgevingswet

In de omgevingswet is een algemene zorgplicht geformuleerd zijnde dat: eenieder voldoende zorg draagt voor de fysieke leefomgeving. Dat eenieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat zijn activiteit nadelige gevolgen kan hebben voor de fysieke leefomgeving, verplicht is:

alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevraagd om die gevolgen te voorkomen,
voor zover die gevolgen niet kunnen worden voorkomen: die gevolgen zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken,
als die gevolgen onvoldoende kunnen worden beperkt: die activiteit achterwege te laten voor zover dat redelijkerwijs van hem kan worden gevraagd.

Reikwijdte algemene zorgplicht Omgevingswet

De reikwijdte van de algemene zorgplicht is gelijk aan de reikwijdte van de Omgevingswet. Dus gaat de algemene zorgplicht in de omgevingswet verder dan de zorgplicht in de huidige milieuwetgeving. Want de Omgevingswet omvat de gehele fysieke leefomgeving. Dit in tegenstelling tot de huidige milieuwetgeving die alleen het milieu omvat.

Doordat de algemene zorgplicht zo 'algemeen' geformuleerd is, is deze zorgplicht niet gauw te overtreden volgens de wetgever.

Verhouding algemene zorgplicht tot specifieke regels

Aan de algemene zorgplicht wordt in ieder geval voldaan, voor zover bij wettelijk voorschrift of besluit specifieke regels zijn gesteld met het oog op de doelen van de wet, en die regels worden nageleefd.

Specifieke zorgplichten

Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) bevatten specifieke zorgplichten.

Bal

Uit het Bal volgt dat het voor de bescherming van de fysieke leefomgeving niet voldoende is om alleen de doelvoorschriften of maatregelen die in het Bal en eventuele omgevingsvergunning zijn voorgeschreven strikt en naar de letter na te leven. Op grond van de specifieke zorgplicht rust op degene die de activiteit verricht de plicht om daarnaast te blijven nadenken over maatregelen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd om de nadelige gevolgen voor de in dit besluit geregelde belangen te voorkomen of afdoende te beperken.

Bbl

Het Bbl kent specifieke zorgplichten voor bouwwerkinstallaties, bestaande bouwwerken, brandveilig gebruik van bouwwerken en bouw- en sloopwerkzaamheden.

Het bevoegd gezag kan de verplichting nader concretiseren door middel van een maatwerkvoorschrift. Specifieke zorgplichten kunnen ook worden overgenomen in het omgevingsplan, de waterschapsverordening en de omgevingsverordening.

Verschil tussen algemene zorgplicht en specifieke zorgplichten Bal en Bbl

De specifieke zorgplichten blijven, in tegenstelling tot de algemene zorgplichten, van kracht naast eventuele andere in het besluit opgenomen algemene regels en naast de voorschriften in een vergunning.

Handhaving zorgplichten

Als we kijken naar de handhaving van de zorgplichten, dan geldt als volgt:

De algemene zorgplicht kan bestuursrechtelijk en eventueel privaatrechtelijk worden gehandhaafd. Strafrechtelijke handhaving is niet goed mogelijk omdat de algemene zorgplicht niet specifiek genoeg is, maar een algemene norm.
Specifieke zorgplichten kunnen bestuursrechtelijk, privaatrechtelijk en strafrechtelijk worden gehandhaafd.

Belangrijke begrippen uit de nieuwe Omgevingswet

Met de inwerkingtreding van de nieuwe Omgevingswet krijg je te maken met nieuwe begrippen. In vier artikelen licht ik een aantal belangrijke nieuwe begrippen van deze wet toe. In dit artikel staat het begrip zorgplicht centraal. In mijn vorige artikelen ben ik ingegaan op de begrippen: fysieke leefomgeving, activiteiten en omgevingswaarde.