Wanneer u schade lijdt door een besluit van de overheid, kunt u hiervoor schadevergoeding vorderen van de overheid. Afhankelijk van de aard van het besluit en de (on)rechtmatigheid daarvan gelden verschillende procedures bij verschillende rechters. Ook de hoogte van de schadevergoeding verschilt bij een rechtmatig en onrechtmatig besluit. Ingewikkeld dus. Om inzichtelijk te maken welke procedures er zijn en welke procedure u moet volgen als u schade hebt geleden, biedt onderstaand stroomschema uitkomst.

Rechtmatige en onrechtmatige overheidsbesluiten

Bestuursorganen van de overheid nemen iedere dag besluiten. Soms raken deze besluiten u direct en lijdt u schade. Bijvoorbeeld als de gemeente besluit een doorgaande weg aan te leggen achter uw woning. Dient u geen zienswijze of bezwaar in tegen dit besluit, dan staat de rechtmatigheid van dit besluit in principe vast. Het is uiteindelijk aan de rechter om over de (on)rechtmatigheid van dit besluit een oordeel te geven.

Rechtmatige besluiten zijn dus alle besluiten die niet in bezwaar of in beroep zijn aangevochten of niet door de rechter zijn vernietigd. Onrechtmatige besluiten zijn daarentegen besluiten die in strijd met de geldende regels zijn genomen en door de rechter zijn vernietigd.

Zowel bij een rechtmatig besluit als bij een onrechtmatig besluit kunt u schadevergoeding vorderen.

Rechtmatig besluit: dien een verzoek tot vergoeding van planschade in

Planschade wordt veroorzaakt door rechtmatig genomen planologische maatregelen van het rijk, de provincie of de gemeente. Planologische maatregelen komen bijvoorbeeld tot uitdrukking in het bestemmingsplan (in 2021 wordt dit het omgevingsplan). Het bestemmingsplan coördineert het ruimtelijk beleid van de gemeente en bevat regels over het gebruik van de grond. Bijvoorbeeld om een fietsbrug te realiseren. Zulke planologische maatregelen dienen het algemeen belang, maar kunnen daarnaast schade (nadeel) toebrengen aan u als omwonende. Voor gevallen waarin u in de vorm van een inkomensderving of een vermindering van de waarde van uw onroerend goed schade lijdt of zal lijden, dient u een verzoek tot vergoeding van planschade in. U dient het verzoek in bij het bestuursorgaan dat het rechtmatige besluit heeft genomen.

Er geldt wel een drempel. Een vergoeding voor planschade wordt namelijk alleen toegekend als de schade redelijkerwijs niet voor rekening van de aanvrager behoort te blijven.

Of maak aanspraak op nadeelcompensatie

Nadeelcompensatie is de overkoepelende term voor alle andere schades die het gevolg zijn van een rechtmatig besluit. Er is al wel een algemene wettelijke regeling in de Algemene wet bestuursrecht, maar deze is nog niet in werking getreden. Het toekennen van nadeelcompensatie gebeurt op grond van het égalitébeginsel. Iedere burger of bedrijf moet in het algemeen belang enig nadeel dragen. Echter, op basis van de grondgedachte dat de publieke lasten evenredig over de burgers moeten worden verdeeld, dient onevenredig nadeel te worden gecompenseerd door de overheid.

Een overheid is dus niet verplicht iedere schade te vergoeden die zij bij het uitoefenen van haar publiekrechtelijke taak heeft veroorzaakt. Het moet dan ook gaan om maatregelen van de overheid waardoor u als burger of uw bedrijf dusdanig zwaar wordt getroffen, dat dit nadeel redelijkerwijs niet (volledig) bij u behoort te blijven. In dat geval kunt u aanspraak maken op nadeelcompensatie. Ook in dit geval dient u het verzoek in bij het bestuursorgaan dat het rechtmatige besluit heeft genomen.

Onrechtmatig besluit: Vorder schadevergoeding bij de civiele rechter

Wanneer u schade lijdt door een onrechtmatig besluit van een overheid, heeft u recht op volledige vergoeding van die schade, behalve voor gevallen waarin sprake is van eigen schuld. Een vordering tot schadevergoeding wegens een onrechtmatig besluit kan worden ingesteld bij de civiele rechter.

Procederen bij de civiele rechter betekent echter wel dat u een aparte procedure moet voeren om uw schade te verhalen. Daarnaast duren civielrechtelijke procedures doorgaans langer en zijn deze ook nog eens kostbaarder. In gevallen waarin uw schade niet omvangrijk is, kan het zelfs voorkomen dat de kosten van het starten van een civiele procedure niet opwegen tegen de hoogte van de uiteindelijk te verkrijgen schadevergoeding. Sinds 1 juli 2013 is daarom een laagdrempelige keuzemogelijkheid in de wet opgenomen, zodat u een kostbare en tijdrovende procedure bij de civiele rechter kunt vermijden.

Of vorder schadevergoeding bij de bestuursrechter

Deze keuzemogelijkheid voorziet erin dat u voor geleden schades onder de € 25.000,- ervoor kunt kiezen bij de bestuursrechter te blijven. U kunt er zelfs voor kiezen om tijdens een lopende procedure, waarin u de onrechtmatigheid van een besluit aanvecht, een verzoek tot schadevergoeding in te dienen. Hierdoor bespaart u veel tijd en (proces)kosten, omdat u geen tweede procedure hoeft te starten. De bestuursrechter beslist namelijk tegelijkertijd op de (on)rechtmatigheid van een besluit en op het verzoek tot schadevergoeding. Langs deze weg kunt u als benadeelde op een eenvoudige en efficiënte manier uw schade vergoed krijgen.

Meer informatie over het vorderen van een schadevergoeding van de overheid?

Wilt u weten welke procedure u het beste kunt doorlopen als u een verzoek tot schadevergoeding wilt indienen? Neem gerust contact op met mij of één van mijn bestuursrechtcollega's.