Het afwikkelen van een nalatenschap kan een flinke tijd duren. Als iemand overlijdt moet namelijk eerst worden gecontroleerd of de overledene een testament heeft gemaakt en wie de erfgenamen zijn. Voordat de erfgenamen de nalatenschap onderling kunnen verdelen, moet de nalatenschap in kaart worden gebracht en schulden van de nalatenschap aan de betreffende schuldeisers worden betaald. Het kan in dit verband ook zijn dat de nalatenschap volgens de wet moet worden vereffend. Pas na de vereffening kan er vervolgens worden verdeeld. Maar wat is vereffening en wanneer is het volgen van een vereffeningsprocedure verplicht?

Wat is vereffening?

Vereffening is een wettelijke procedure, die regelt dat het positieve saldo van een nalatenschap zoveel mogelijk wordt gebruikt om de schulden van de nalatenschap mee te betalen. Vereffenen wordt vaak omschreven als “het klaarmaken van de nalatenschap voor verdeling” en is met name bedoeld voor de behartiging van de belangen van de schuldeisers in de nalatenschap van de overledene. Schuldeisers dienen als uitgangspunt eerst betaald te worden, voordat een erfgenaam zijn deel van de erfenis krijgt uitgekeerd. Dit erfdeel is immers afhankelijk van de omvang van het vermogen dat overblijft wanneer alle schulden zijn voldaan.

Wanneer is vereffening van de nalatenschap verplicht?

De wet bepaalt in de volgende twee situaties dat vereffening van de nalatenschap verplicht is en de vereffeningsprocedure gevolgd moet worden:

  1. Als de nalatenschap door één of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard;
  2. Als door de rechtbank een (professionele) vereffenaar is benoemd;

Nalatenschap beneficiair aanvaarden

De nalatenschap beneficiair aanvaarden betekent ‘aanvaarden onder het voorrecht van een boedelbeschrijving’. Dit houdt in dat je wel erfgenaam bent, maar niet met je privévermogen aansprakelijk bent voor eventuele schulden van de nalatenschap. De baten in de nalatenschap zullen gebruikt worden om de schulden te voldoen, maar als dit niet genoeg blijkt te zijn, kun je niet privé aansprakelijk worden gehouden om de schulden te voldoen. Dit in tegenstelling tot de regels bij een zuivere aanvaarding van de nalatenschap.  

Als je ervoor kiest de nalatenschap beneficiair te aanvaarden, dan brengt dit bepaalde verplichtingen met zich mee. Zo moet de nalatenschap volgens bepaalde wettelijke regels worden afgewikkeld. Dit brengt onder andere met zich mee dat er een wettelijke vereffening moet worden gevolgd en dat het een en ander via de kantonrechter moet lopen. Bovendien moet er officieel beneficiair worden aanvaard bij de griffie van de rechtbank. Hier zijn kosten aan verbonden.

Na beneficiaire aanvaarding treden de gezamenlijke erfgenamen op als vereffenaars. Zij worden dus niet afzonderlijk tot vereffenaar door de rechtbank benoemd. Dit betekent overigens niet dat de rechtbank in dat geval geen (professionele) vereffenaar meer kan benoemen.

Geen vereffening ondanks beneficiaire aanvaarding

In drie situaties wordt de nalatenschap niet vereffend na een beneficiaire aanvaarding:

  • Bij testament is een executeur benoemd die met de afwikkeling van de nalatenschap is belast. De taak van de executeur eindigt als de nalatenschap vereffend moet worden op grond van de wet. In het geval de nalatenschap beneficiair is aanvaard, terwijl bij testament een executeur is benoemd én de goederen van de nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om de schulden van de nalatenschap te voldoen, hoeft op grond van de wet niet vereffend te worden. Met de ruimschoots verklaring toont de executeur immers aan dat de goederen van de nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om de schulden van de nalatenschap te voldoen. Let op: een executeur moet zich tijdens de afwikkeling van de nalatenschap afvragen of hij op ieder moment de ruimschoots verklaring kan afleggen. Kan dat op enig moment niet meer? Dan moet de nalatenschap worden vereffend en eindigt de taak van de executeur alsnog.
  • De kantonrechter verleent een ontheffing voor vereffening. De wettelijke vertegenwoordiger van een erfgenaam die de nalatenschap beneficiair heeft aanvaard kan, wanneer het saldo van een nalatenschap positief is, ontheffing vragen. Er is sprake van een positief saldo wanneer de baten van de nalatenschap (de bezittingen) hoger zijn dan de lasten van de nalatenschap (de schulden).
  • De wettelijke verdeling is van toepassing. De nalatenschap wordt dan alleen vereffend als de langstlevende echtgenoot de nalatenschap beneficiair heeft aanvaard.

Benoeming van vereffenaar door rechtbank

De rechtbank kan een vereffenaar benoemen, maar hij is niet verplicht om daadwerkelijk tot benoeming over te gaan. De wet bepaalt in de volgende drie gevallen wie en op welke grond een vereffenaar kan worden benoemd.

  1. Een belanghebbende of van het openbaar ministerie, wanneer er geen erfgenamen zijn, wanneer het niet bekend is of er erfgenamen zijn, of wanneer de nalatenschap niet door een executeur wordt beheerd en de erfgenamen die bekend zijn haar geheel of ten dele onbeheerd laten;
  2. Een schuldeiser van de nalatenschap, wanneer tot een verdeling van de nalatenschap wordt overgegaan voordat de opeisbare schulden daarvan zijn voldaan, of wanneer voor hem het gevaar bestaat dat hij niet ten volle of niet binnen redelijke tijd zal worden voldaan, hetzij omdat de nalatenschap niet toereikend is of niet behoorlijk beheerd en afgewikkeld wordt, hetzij omdat een schuldeiser zich op de goederen van de nalatenschap gaat verhalen;
  3.  Een of meer andere schuldeisers van een erfgenaam, wanneer hun belangen door een gedraging van de erfgenamen of van de executeur ernstig worden geschaad.

Een verzoek tot benoeming van een vereffenaar moet worden ingediend door een advocaat. De rechtbank kan een onafhankelijke, (professionele) vereffenaar benoemen. Vaak is dit een expert die ervaring heeft met ingewikkelde nalatenschappen.

Hulp nodig of vragen over vereffening van een nalatenschap of de vereffeningsprocedure?

Neem gerust contact op met mij of een van de andere erfrechtadvocaten. Wij adviseren je graag.