Kan iemand erven van een persoon die hij om het leven heeft gebracht? Op 6 december 2024 boog de Hoge Raad zich over deze vraag in een opmerkelijke zaak. Een man bracht zijn echtgenote om het leven en eiste vervolgens haar erfenis op. Een schokkende situatie, waarbij de juridische grenzen van het erfrecht werden getest. Uiteindelijk oordeelde de Hoge Raad: hij was onwaardig om te erven. In dit artikel leg ik uit wat dat betekent en – belangrijker nog – wat jij zelf kunt doen om dit soort situaties te voorkomen.

Erfrechtelijke onwaardigheid: de basisregels

In het Nederlandse erfrecht geldt: wie opzettelijk de erflater doodt, is onwaardig om te erven. In de regel is daarvoor een strafrechtelijke veroordeling vereist. Maar in deze zaak lag dat anders. De man werd niet veroordeeld, omdat hij ontoerekeningsvatbaar werd geacht vanwege een psychische stoornis. Hij kreeg tbs met dwangverpleging, maar geen (cel)straf. Dit bracht de vraag met zich mee: kon hij desondanks erven?

Rechtbank versus gerechtshof: twee visies

De rechtbank oordeelde aanvankelijk dat de wet strikt moest worden toegepast: omdat een strafrechtelijke veroordeling ontbrak, kon de man de erfenis verkrijgen.

De broer van het slachtoffer vond dit onaanvaardbaar en ging in hoger beroep. Het gerechtshof oordeelde vervolgens anders. Onder verwijzing naar het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) werd de man alsnog onwaardig verklaard.

Doorslaggevend waren de schrijnende omstandigheden:

  • jarenlang grensoverschrijdend gedrag,
  • isolatie, en
  • agressie. 

Het hof stelde dat een formele strafrechtelijke veroordeling niet per se vereist was om onwaardigheid vast te stellen.

Hoge Raad: redelijkheid en billijkheid als leidraad

De Hoge Raad sloot zich aan bij het gerechtshof: de man mocht niet erven. Daarbij speelden de omstandigheden een belangrijke rol. De man had:

  • zijn vrouw op gruwelijke wijze om het leven gebracht,
  • geen spijt betuigd, en
  • zelfs haar broer beschuldigd van de moord.

Bovendien bestond de erfenis uit vermogen dat de vrouw van haar ouders had geërfd. Volgens de Hoge Raad zou het in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid als hij aanspraak kon maken op de nalatenschap.

Liefde is prachtig, maar niet alles verloopt zoals gehoopt. Bescherm jezelf, je dierbaren en wat je nalaat. 

Gevolgen en lessen uit deze zaak: zorg voor een goed testament

Deze uitspraak laat zien hoe rechters redelijkheid en billijkheid inzetten om een rechtvaardige uitkomst te bereiken. Staatssecretaris Teun Struycken (Rechtsbescherming) stelt dat een wetswijziging niet nodig is, omdat rechters binnen het huidige systeem al de mogelijkheid hebben om te oordelen dat iemand onwaardig is om te erven. De vraag blijft echter of dit voldoende bescherming biedt in alle gevallen.

Wat kunnen we leren van deze zaak? Het benadrukt het belang van een goed geregelde nalatenschap. Liefde is prachtig, maar niet alles verloopt zoals gehoopt. Bescherm jezelf, je dierbaren en wat je nalaat. Hoe? Door duidelijke afspraken te maken, bijvoorbeeld:

  • huwelijkse voorwaarden,
  • partnerschapsvoorwaarden, of
  • een samenlevingscontract.

En vooral: zorg voor een goed testament.

Hoewel de wet in veel gevallen bescherming biedt, kunnen uitzonderlijke situaties alsnog tot ongewenste uitkomsten leiden. Met een testament bepaal je zelf wie jouw erfgenamen zijn en voorkom je dat jouw vermogen in de verkeerde handen terechtkomt.

Wil je rust creëren, nu en voor later? Laat je adviseren

Wil je onderzoeken wat wettelijke redelijkheid en billijkheid in jouw zaak kunnen betekenen? Neem contact op. Samen zorgen we ervoor dat alles goed geregeld is, zodat jij zonder zorgen verder kunt. Voor nog een lang en gelukkig leven.