De Hoge Raad gaat om: toedoencriterium niet meer bepalend bij boedelschulden

Op 19 april 2013 heeft de Hoge Raad een opzienbarende uitspraak gedaan, waarbij de Hoge Raad uitdrukkelijk afstand doet van het “toedoencriterium”. Daarmee breekt de Hoge Raad met een leerstuk uit een reeks van arresten vanaf 1990.

Volgens het toedoencriterium ontstaan boedelschulden in een faillissement indien de curator een rechtshandeling verricht in het belang van de boedel. De daaruit voortvloeiende schulden werden volgens deze leer als boedelschuld aangemerkt, omdat deze door toedoen van de curator ontstonden.

Het toedoencriterium heeft in de literatuur tot veel kritiek geleid. Dat is mede de reden geweest dat de Hoge Raad nu om is.

Nieuwe criteria

De Hoge Raad heeft in deze uitspraak uitdrukkelijk bepaald dat er drie categorieën boedelschulden bestaan:

boedelschulden uit de wet;
boedelschulden uit een door de curator in zijn hoedanigheid verrichte rechtshandeling;
boedelschulden als gevolg van een handelen van de curator in strijd met een door hem in zijn hoedanigheid na te leven verbintenis of verplichting.

Oplevering niet langer verplichting curator

In de onderhavige zaak heb ik namens de verhuurder aanspraak gemaakt op betaling van opleverschade op grond van het toedoencriterium. De verplichting tot oplevering ontstaat immers door de opzegging van de huurovereenkomst door de curator.

Nu de Hoge Raad terugkomt op het toedoencriterium, is deze vordering niet toewijsbaar. De Hoge Raad beschouwt de verplichting tot oplevering niet als een verplichting die de curator in zijn hoedanigheid moet naleven. Het wordt beschouwd als een vordering op de gefailleerde schuldenaar.

Ontruiming nog wel verplichting curator

De ontruiming wordt wel aangemerkt als een door de curator in zijn hoedanigheid na te leven verplichting. Voor huurovereenkomsten leidt het nieuwe criterium er toe dat kosten van ontruiming, indien de curator niet ontruimt, nog steeds een boedelschuld opleveren. Daarbij lijkt het niet meer uit te maken of de huurovereenkomst is opgezegd door de verhuurder of de curator.

Ook ontbinding huurovereenkomsten en arbeidsovereenkomsten

Een ander belangrijk gevolg van de uitspraak is dat de Hoge Raad uitdrukkelijk overweegt dat in het geval van huurovereenkomsten of arbeidsovereenkomsten ook met een beroep op artikel 37 faillissementswet de curator kan worden gevraagd of hij de overeenkomsten wil nakomen. Doet hij dat niet, dan geeft dit een recht om tot ontbinding over te gaan.

Alles overziende is dit een voor de praktijk opzienbarende uitspraak met grote gevolgen! Onder de huidige criteria zal minder snel een boedelschuld ontstaan. Of daarmee een einde komt aan de grote hoeveelheid lege boedels zal nog moeten blijken.