Selectieve betaling en bestuurdersaansprakelijkheid: mag je nog betalen na een vonnis?

Wanneer je onderneming haar activiteiten staakt en een faillissement onafwendbaar lijkt, komen er lastige keuzes op tafel. Eén daarvan is: mag je als bestuurder nog een betaling doen aan een schuldeiser als daar een gerechtelijk vonnis aan ten grondslag ligt?

Je ziet de liquiditeit teruglopen, schuldeisers kloppen aan de deur en de druk neemt toe. Wanneer een schuldeiser naar de rechter stapt, lijkt een veroordelend vonnis van de rechter een duidelijke reden om te betalen. Maar is dat juridisch wel verstandig? En wat betekent zo’n betaling voor jouw persoonlijke aansprakelijkheid als bestuurder?

Wanneer is een selectieve betaling onrechtmatig?

Er bestaat géén algemene regel dat een schuldenaar die niet al zijn schuldeisers volledig kan betalen automatisch onrechtmatig handelt als hij één schuldeiser eerder betaalt dan anderen, zelfs niet als geen rekening wordt gehouden met preferenties. Dat betekent dat het een bestuurder in beginsel vrijstaat om, op basis van een eigen afweging, te bepalen welke schuldeisers in de gegeven omstandigheden worden voldaan. Zolang de onderneming nog levensvatbaar is, heb je als bestuurder dus een zekere betaalautonomie: jij bepaalt wie je wanneer betaalt.

Maar dat verandert zodra duidelijk is dat het bedrijf niet meer te redden is en feitelijk in de liquidatiefase komt. In die fase geldt het principe van paritas creditorum: alle schuldeisers moeten in beginsel gelijk worden behandeld. Dan staat het je niet meer vrij om zomaar de ene schuldeiser wél en de andere niet te betalen. Wat als er dan een gerechtelijke uitspraak ligt waaruit volgt dat de vennootschap moet betalen? Kun je dan nog steeds aansprakelijk worden gesteld?

Een betaling aan één schuldeiser, bijvoorbeeld op basis van een vonnis, kan worden gezien als een selectieve betaling. En dat is risicovol: worden andere schuldeisers daardoor benadeeld, dan kun je als bestuurder persoonlijk aansprakelijk worden gehouden.

Geldt een gerechtelijk vonnis als rechtvaardiging?

Een gerechtelijk vonnis verplicht tot betaling. Dat lijkt helder. Maar juridisch ligt het genuanceerder. Rechters kijken namelijk niet alleen naar het vonnis zelf, maar ook naar de context waarin betaald wordt. Bijvoorbeeld:

Was het faillissement op dat moment feitelijk al onafwendbaar?
Is de procedure (mede) ingezet om één specifieke schuldeiser voor te trekken?
Zijn andere schuldeisers door die betaling duidelijk slechter af?

Als het antwoord op één van deze vragen ‘ja’ is, kan de betaling tóch worden aangemerkt als onrechtmatig. En dan loop jij als bestuurder risico.

volgens de jurisprudentie

Wel of geen dreigend faillissement?

Geen dreigend faillissement

Zolang er geen sprake is van een dreigend faillissement, mag je als bestuurder in principe een eigen afweging maken welke schuldeisers je wel of niet betaalt.

Van kennelijk onbehoorlijk bestuur is pas sprake als geen redelijk denkend bestuurder onder dezelfde omstandigheden diezelfde afweging had gemaakt.

Wel dreigend faillissement / feitelijke liquidatiefase

Als de vennootschap heeft besloten haar activiteiten te beëindigen en er onvoldoende middelen zijn om alle schuldeisers te voldoen, is de situatie anders. Dan is jouw vrijheid om een eigen rangorde te bepalen veel beperkter. Met name:

Schuldeisers die aan de vennootschap zijn gelieerd (zoals groepsvennootschappen)
Schuldeisers waarbij jij als bestuurder een persoonlijk belang hebt, mogen in principe niet met voorrang worden betaald boven andere schuldeisers.

Alleen als er bijzondere omstandigheden zijn, kan zo’n selectieve betaling tóch gerechtvaardigd zijn. Een vonnis dat bepaalt dat de vennootschap een gelieerde schuldeiser moet betalen, kán zo’n bijzondere omstandigheid zijn, maar dat hangt sterk af van de overige feiten en omstandigheden.

Wat betekent dit concreet voor jou als bestuurder?

Sta je aan het roer van een onderneming in zwaar weer, let dan op het volgende:

Besef dat je bewegingsruimte kleiner wordt zodra duidelijk is dat een faillissement waarschijnlijk is.
Wees extra voorzichtig met betalingen aan:
- jezelf als bestuurder (leningen, management fees, rekening-courant)
- gelieerde vennootschappen
- familieleden of andere partijen waarbij je een persoonlijk belang hebt
Zie een gerechtelijk vonnis niet automatisch als reden om te betalen. Ook een betaling op basis van een vonnis kan later worden gezien als onrechtmatig, als andere schuldeisers daardoor benadeeld zijn.

Hoe voorkom je bestuurdersaansprakelijkheid?

Wil je voorkomen dat je achteraf persoonlijk wordt aangesproken? Let dan op deze punten:

Documenteer je afwegingen
Leg vast waarom je bepaalde schuldeisers wél en anderen (nog) niet betaalt. Dat helpt om achteraf te laten zien dat je een zorgvuldige belangenafweging hebt gemaakt.
Wees eerlijk over de financiële situatie
Zodra je merkt dat een faillissement serieus in beeld komt, moet je je betaalgedrag daarop aanpassen. Doorgaan alsof er niets aan de hand is, vergroot jouw persoonlijke risico.
Wees terughoudend met betalingen aan gelieerde partijen
Zeker in de laatste fase zijn betalingen aan jouzelf, je holding of andere gelieerde vennootschappen extra risicovol.
Schakel tijdig een gespecialiseerde advocaat in
Twijfel je over het doen van een betaling? Laat je daarover adviseren vóórdat je beslist.

Ondernemer in zwaar weer? Laat je goed adviseren

Juist in de fase waarin activiteiten worden gestaakt en de druk oploopt, is goed juridisch advies cruciaal. Eén betaling kan het verschil maken tussen géén verwijt en persoonlijke aansprakelijkheid.

Wil je meer weten over een concrete betaling of situatie in jouw bedrijf? Neem dan gerust contact op met mij of een van de andere insolventierechtadvocaten. We denken graag met je mee over wat wél kan, met zo min mogelijk risico voor jou als bestuurder.

Wat is een selectieve betaling in faillissement?

Een betaling aan één schuldeiser terwijl andere schuldeisers worden overgeslagen.

Wanneer is een selectieve betaling onrechtmatig?

Als de selectieve betaling niet mocht zijn verricht. Dit is in beginsel het geval als de onderneming in de liquidatiefase zit en andere schuldeisers worden benadeeld.