Op 16 december 2019 is de Europese richtlijn aangenomen die de bescherming van klokkenluiders in de Europese Unie verbetert. Om deze richtlijn te implementeren, is de Wet Huis voor klokkenluiders gewijzigd en omgedoopt tot de Wet bescherming klokkenluiders (WBK). Deze wet is op 18 februari 2023 (grotendeels) in werking getreden. Melders van misstanden worden door deze nieuwe wet beter beschermd.

Hieronder zijn de belangrijkste wijzigingen van de Wet bescherming klokkenluiders op een rij gezet:

  1. Strengere eisen aan interne meldprocedure;
  2. Uitbreiding begrip ‘misstand’;
  3. Uitbreiding reikwijdte van beschermde klokkenluiders;
  4. Uitbreiding bescherming klokkenluiders;
  5. Eerst intern melden niet langer vereist;
  6. Anoniem melden is mogelijk;
  7. Bestuurlijke sancties.

1. Strengere eisen aan interne meldprocedure

Het was al verplicht om (bij minimaal 50 werknemers) een interne meldprocedure te hebben. Maar de Wet Bescherming Klokkenluiders stelt strengere eisen aan deze procedure.

  • Zo moet de melder binnen zeven dagen een ontvangstbevestiging ontvangen en binnen een redelijke termijn (maximaal drie maanden) een follow-up krijgen op zijn melding. Ook geldt een registratieplicht van meldingen.
  • De regeling moet duidelijk maken hoe klokkenluiders melding kunnen maken van mogelijke misstanden en hoe de organisatie omgaat met deze meldingen.
  • De regeling moet ter instemming worden voorgelegd aan de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging. Is er geen ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging? Vraag dan om instemming van jouw werknemers. Instemming van meer dan de helft van de werknemers is dan een vereiste. 
  • Is de regeling gereed, dan moet je deze schriftelijk of digitaal aan jouw werknemers beschikbaar stellen.


Heb jij jouw interne meldprocedure nog niet op orde, dan wordt het nu zeker tijd! Heb je minder dan 250 werknemers in dienst dan heb je nog tot 17 december 2023 de tijd om jouw interne meldprocedure op orde te brengen. Heb je meer dan 250 werknemers in dienst en is jouw interne meldprocedure nog niet op orde, dan is haast geboden want voor jouw onderneming zijn deze strengere eisen al op 18 februari 2023 in werking getreden.

2. Uitbreiding begrip ‘misstand’

De Wet Bescherming Klokkenluiders breidt ook de definitie van ‘misstand’ uit. Zo valt voortaan ook een (dreigende) schending van het Unierecht onder dit begrip. Maar ook, een schending van interne regels die een wettelijke basis hebben en voldoende concreet en duidelijk zijn waarbij een maatschappelijk belang in het geding is. Hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan regels op het gebied van veiligheid op de werkvloer of een rookbeleid. Bij een schending van dergelijke interne regels is wel vereist dat een maatschappelijk belang in het geding is. Dit houdt in dat niet alleen persoonlijke belangen worden geraakt (dus dat niet slechts sprake is van een individueel arbeidsconflict) en er sprake is van een patroon of structureel karakter of dusdanig ernstig of omvangrijk dat dit het maatschappelijk belang raakt.

3. Uitbreiding reikwijdte van beschermde klokkenluiders

Melders van een misstand zijn beschermd tegen benadeling. Dit was voorheen ook al het geval, zij het dat dit benadelingsverbod voorheen alleen voor werknemers en ambtenaren gold. De reikwijdte van dit verbod is met de Wet Bescherming Klokkenluiders uitgebreid.

Voortaan vallen alle personen die in het kader van een werkgerelateerde context een melding doen onder het benadelingsverbod. Dit betekent dus niet alleen werknemers, maar bijvoorbeeld ook stagiaires, vrijwilligers, ZZP’ers, sollicitanten, aandeelhouders, aannemers, onderaannemers, werknemers van deze aannemers en leveranciers. Dit kan dus reden zijn om jouw interne meldprocedure hier ook op in te richten.  

Ook degene die een melder bijstaan worden beschermd. Denk bijvoorbeeld aan een vertrouwenspersoon. Dat geldt ook voor betrokken derden en interne onderzoekers.

4. Uitbreiding bescherming klokkenluider

Zoals gezegd, bestond het benadelingsverbod al. Dit betekent dat het doen van een melding geen negatieve gevolgen mag hebben voor de melder, zoals ontslag, schorsing of demotie. Eerst betrof dit alleen een benadeling in de rechtspositie. Nu ziet dit verbod op iedere vorm van benadeling. 

Naast de verruiming van dit verbod versterkt de Wet Bescherming Klokkenluiders de bescherming van klokkenluiders door invoering van een omkering van de bewijslast. Dit betekent dat als een klokkenluider aantoont dat hij is benadeeld door de melding, het vervolgens aan de werkgever is om te bewijzen dat de benadeling niet gerelateerd is aan de melding. Dossiervorming is met invoering van deze wet dus nog belangrijker geworden dan het al was. 

Ook moet voortaan de identiteit van de melder beschermd blijven en geldt er een verplichting tot geheimhouding. 

Verder staat in de wet dat melders gevrijwaard zijn in gerechtelijke procedures. Hierbij kan je denken aan een procedure vanwege een schending van het geheimhoudingsbeding. Voorwaarde is dan wel dat de melder redelijke gronden had om aan te nemen dat de melding noodzakelijk en de gemelde informatie juist was. 

Dan tot slot geldt er een verbod op zwijgbedingen. Een zwijgbeding beperkt of ontneemt het recht om een vermoeden van misstand te melden of openbaar te maken. Een dergelijk beding is voortaan nietig. 

5. Eerst intern melden niet langer vereist

Als werkgever ben je verplicht een interne meldprocedure te hebben voor jouw werknemers. Ook moet je externe meldpunten aanwijzen waar klokkenluiders terecht kunnen als zij geen vertrouwen hebben in de interne meldprocedure of als je de misstand niet intern kan oplossen. 

Voorheen moest de melder een misstand eerst intern melden. Maar dit uitgangspunt is losgelaten. Dit terwijl het juist wel in jouw belang als werkgever is dat de meldingen (eerst) intern worden gedaan, zodat het ook intern kan worden opgelost. Het is daarom extra belangrijk om aandacht te hebben voor een open sfeer binnen jouw organisatie en een bedrijfscultuur waarin iedereen zich veilig voelt om een melding te doen. Een duidelijk opgestelde regeling kan hierbij helpen. 

6. Klokkenluiders mogen anoniem blijven

Een andere belangrijke verandering is dat klokkenluiders anoniem mogen blijven als ze dat willen. Dit betekent dat klokkenluiders niet langer hun identiteit hoeven prijs te geven om melding te maken van mogelijke misstanden. Als werkgever moet je ervoor zorgen dat jouw organisatie in staat is om anonieme meldingen te ontvangen en te behandelen. 

7. Bestuurlijke sancties bij het niet naleven van de Wet Bescherming Klokkenluiders (Let op: nog niet in werking)

Het niet naleven van de Wet Bescherming Klokkenluiders kan voor werkgevers grote gevolgen hebben. Nog los van de reputatieschade die een melding kan veroorzaken, kan een last onder dwangsom of bestuurlijke boete wordt opgelegd als blijkt dat de procedures niet op orde zijn. Het Huis voor Klokkenluiders krijgt straks namelijk de bevoegdheid om bestuursrechtelijke sancties op te leggen bij het ontbreken van een interne meldprocedure of bij benadeling van een melder. Wat de hoogte van een eventuele bestuursrechtelijke boete zal zijn is nog niet bekend en een en ander moet nog verder worden uitgewerkt. Naar verwachting volgt hierover meer duidelijkheid voor de zomer. 

Daarnaast kunnen ook belanghebbende een procedure starten bij de kantonrechter en eisen dat een interne meldprocedure wordt opgesteld. Voorkom dit en zorg dat je een interne meldprocedure vaststelt. 

Wat betekent de Wet Bescherming Klokkenluiders voor jou als werkgever?

Met de komst van de Wet Bescherming Klokkenluider is het zaak dat jouw interne meldprocedure op orde is. Het is daarom van belang om na te gaan of jouw klokkenluidersregeling aan de nieuwe vereisten voldoet en – zo niet – aan te passen. Wees je ervan bewust dat je de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging daarbij moet betrekken of – bij het ontbreken van een medezeggenschapsorgaan – alle werknemers. 

En door het vervallen van het uitgangspunt dat eerst intern moet worden gemeld, is het van belang om het eerst intern melden bij jouw werknemers te stimuleren. 

Als werkgever is er dus werk aan de winkel. 

Hulp nodig bij het aanpassen van jouw klokkenluidersregeling?

Wil je meer weten over de wijzigingen die de Wet Bescherming Klokkenluiders met zich meebrengt? Of heb je hulp nodig bij het opstellen of aanpassen van jouw klokkenluidersregeling? Neem dan gerust contact op met mij of een van de andere arbeidsrechtadvocaten. Wij helpen je graag verder.