Grensoverschrijdend gedrag is geen nieuw fenomeen. Maar de misstanden bij The Voice of Holland en Ajax hebben de nodige stof doen opwaaien. Helaas is grensoverschrijdend gedrag een probleem dat zich nog te vaak op de werkvloer voordoet.

Niet alleen heeft grensoverschrijdend gedrag zijn impact op de betrokken werknemer(s), raakt het de fysieke en mentale gezondheid van de werknemer en zorgt het voor een onveilige werkomgeving, ook beïnvloedt het de werksfeer met mogelijk langdurig ziekteverzuim tot gevolg. Reden genoeg dus om als werkgever hier aandacht aan te besteden en er alles aan te doen om grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer te voorkomen.

Het begint allemaal met het creëren van een omgeving waarin werknemers zich veilig voelen en zich durven uit te spreken. Maar wat is daarvoor nodig? Hieronder een zestal tips om grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer, voor zover mogelijk, te voorkomen.

Tip 1: Maak of scherp het beleid grensoverschrijdend gedrag aan
Tip 2: Stel een vertrouwenspersoon aan
Tip 3: Stel een klachtenregeling op en stel een klachtencommissie in
Tip 4: Licht je werknemers voor en biedt trainingen aan
Tip 5: Voorbeeldfunctie leidinggevende
Tip 6: Blijf aandacht houden voor grensoverschrijdend gedrag

Tip 1: Beleid grensoverschrijdend gedrag maken en/of aanscherpen

Om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen, is het belangrijk om beleid hierop te ontwikkelen of juist je huidige beleid aan te scherpen.

Op grond van de Arbeidsomstandighedenwet ben je als werkgever verplicht te zorgen voor de veiligheid en gezondheid van jouw werknemers. Daarnaast ben je gehouden beleid te voeren gericht op het voorkomen, en als dat niet mogelijk is beperken van psychosociale arbeidsbelasting. Psychosociale arbeidsbelasting wordt in de Arbowet omschreven als: de factoren direct of indirect onderscheid met inbegrip van seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk, in de arbeidssituatie die stress teweeg brengen.

Het Arbeidsomstandighedenbesluit werkt deze verplichting verder uit en verplicht jou als werkgever om de risico’s in kaart te brengen in een RI&E en het Plan van Aanpak daarop aan te passen.

Protocollen grensoverschrijdend gedrag

Het is belangrijk dat werknemers weten dat ongewenst gedrag binnen jouw organisatie niet geaccepteerd wordt en wat ze kunnen doen als dit onverhoopt toch gebeurt.

In dat kader is het verstandig om een protocol ongewenst gedrag op te stellen. In dit protocol maak je duidelijk wat de gewenste omgangsvormen zijn op de werkvloer, wat onder ongewenst gedrag wordt verstaan en wat er gebeurt als werknemers ongewenst gedrag vertonen (welke sancties volgen). Maar belangrijker nog, wat werknemers kunnen doen als zij ongewenst gedrag ervaren of daar getuige van zijn. Het moet voor jouw werknemers helder zijn dat grensoverschrijdend gedrag binnen jouw organisatie niet wordt getolereerd.

Heb je al een protocol ongewenst gedrag? Zorg dan dat je deze regelmatig onder de loep legt, evalueert en – indien nodig - aanpast. Wat dat betreft is het een levendig document.

Het protocol ongewenst gedrag heeft in eerste instantie als doel om ongewenst gedrag te voorkomen. Maar mocht zich onverhoopt toch een situatie van ongewenst gedrag voordoen, dan heb je ook gelijk iets om op terug te grijpen.

Let op! Voor de invoering van een dergelijk protocol is instemming van de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging vereist.

Als je eenmaal een protocol ongewenst gedrag hebt, dan is het vervolgens van belang dat jouw werknemers ook bekend zijn met dit protocol. Vanzelfsprekend wordt het protocol bij aanvang van het dienstverband aan de werknemer verstrekt. Maar dat is niet voldoende. Laat dit onderwerp regelmatig terugkeren. Bijvoorbeeld via intranet, in een nieuwsbrief, tijdens werkoverleggen en/of evaluatiegesprekken.

Het hebben van een protocol ongewenst gedrag binnen jouw organisatie is nog maar het begin. Het gaat er uiteindelijk ook om dat dit protocol wordt geïmplementeerd in jouw bedrijfscultuur en wordt nageleefd. Elke melding van ongewenst gedrag moet serieus genomen worden. Mocht ongewenst gedrag zich voordoen, spreek daders dan aan op hun gedrag en leg passende sancties op.

Tip 2: Aanstellen van een vertrouwenspersoon

Stel een vertrouwenspersoon (of meerdere) aan binnen jouw organisatie. Een vertrouwenspersoon kan een bijdrage leveren aan het creëren van een veilige omgeving.

Dit kan een interne, maar ook een externe vertrouwenspersoon zijn.

Bij een interne vertrouwenspersoon hebben werknemers sneller een binding met deze persoon, vooral in kleinere organisaties. Dit kan zowel een voordeel als een nadeel opleveren. Daarom kan het verstandig zijn om naast een interne vertrouwenspersoon ook altijd een externe vertrouwenspersoon te benoemen.

Belangrijk is in ieder geval dat de vertrouwenspersoon onafhankelijk, deskundig, toegankelijk en betrouwbaar is.

Als je een vertrouwenspersoon binnen jouw organisatie hebt, is het natuurlijk ook van belang dat voor iedereen duidelijk is wie die vertrouwenspersoon is en hoe deze te bereiken is.

Het is vooralsnog niet wettelijk verplicht om een vertrouwenspersoon aan te stellen. Er ligt op dit moment wel een wetsvoorstel dat beoogt werkgevers te verplichten om een vertrouwenspersoon aan te stellen. Als dit wetsvoorstel erdoor heen komt, is het dus niet alleen aan te raden om een vertrouwenspersoon aan te stellen, maar wordt dit ook een wettelijke verplichting.

Tip 3: Opstellen van een klachtenregeling en instellen van een klachtencommissie

Mocht toch sprake zijn van grensoverschrijdend gedrag, dan is het wenselijk dat werknemers een klacht kunnen indienen en dat er zorgvuldig onderzoek wordt gedaan naar die klacht.

Zorg er in dat kader voor dat je een klachtenregeling hebt waarin staat hoe werknemers een klacht kunnen indienen en bij wie.

Schakel bij klachten ook een klachtencommissie in. Hierbij kan je kiezen voor een interne klachtencommissie of aansluiten bij een externe klachtencommissie. Als het gaat om seksueel grensoverschrijdend gedrag is een externe klachtencommissie aan te bevelen.

Tip 4: Voorlichten van werknemers en aanbieden van trainingen

Het is niet alleen van belang dat jouw werknemers op de hoogte zijn van het protocol ongewenst gedrag, ze weten wie de vertrouwenspersoon is en tot wie ze zich kunnen richten bij klachten. Maar ook dat ze weten hoe ze grensoverschrijdend gedrag kunnen herkennen en hoe ze om moeten gaan met grensoverschrijdend gedrag. Zorg daarom bijvoorbeeld ook voor trainingen en voorlichting(sessies) op dit onderwerp.

Tip 5: Voorbeeldfunctie leidinggevende

Leidinggevenden hebben een cruciale rol als het gaat om grensoverschrijdend gedrag en het creëren van een veilige werkomgeving.

Leidinggevenden hebben een voorbeeldfunctie. Vanwege deze voorbeeldfunctie is het belangrijk dat zij uitdragen dat ongewenst gedrag binnen de organisatie niet geaccepteerd wordt en dat zij het belangrijk vinden om ongewenst gedrag te voorkomen.

Leidinggevenden staan vaak het dichtst bij de werknemers. Het is daarom belangrijk dat zij ongewenst gedrag ook kunnen herkennen en weten hoe ze in moeten grijpen. Zorg daarom voor voorlichting en trainingen voor leidinggevenden op dit onderwerp.

Daarbij is het belangrijk dat als een werknemer met een klacht bij zijn/haar leidinggevende komt de leidinggevende dit altijd serieus neemt. Alleen op die manier creëer je een vertrouwde omgeving waarin werknemers grensoverschrijdende gedragingen durven te melden.

Tip 6: Blijvende aandacht voor grensoverschrijdend gedrag

Om grensoverschrijdend gedrag te kunnen voorkomen, is het belangrijk dat daar open met elkaar over gepraat kan worden. Maak daarom ruimte voor een open dialoog over dit onderwerp, bijvoorbeeld in een sessie onder begeleiding van de vertrouwenspersoon.

En laat dit niet bij één keer blijven, maar breng dit onderwerp blijvend onder de aandacht van de werknemers. Neem het onderwerp bijvoorbeeld regelmatig mee in een nieuwsbrief, op intranet, in het medewerkerstevredenheidsonderzoek, bij besprekingen of bijeenkomsten.

In dit kader zou je ook kunnen overwegen om de werknemers te betrekken bij het opstellen of aanscherpen van het protocol ongewenst gedrag.

Door met elkaar te bespreken wat grensoverschrijdend gedrag is en uit te dragen dat grensoverschrijdend gedrag niet geaccepteerd wordt, wordt het eenvoudiger om te handhaven en laagdrempeliger voor werknemers om zich uit te spreken.

Het voorkomen van ongewenst gedrag: geen sprint, maar een marathon

Grensoverschrijdend gedrag voorkomen lukt niet alleen door het opstellen van regels, maar vereist ook een veilig en vertrouwende omgeving. In sommige gevallen zal een cultuuromslag nodig zijn. Dit is niet binnen een dag gerealiseerd en vergt een lange adem. Als HR heb je hierin een grote rol en zal je hier de nodige tijd en energie in moeten stoppen.

Wil je meer weten of heb je hulp nodig bij het opstellen van een grensoverschrijdend gedrag protocol? Neem gerust contact op met mij of een van de andere arbeidsrechtadvocaten. We helpen je graag verder.