Contractsvrijheid van banken of recht op een zakelijke bankrekening? Rechtbank Amsterdam verplicht Rabobank tot het openen van zakelijke bankrekeningen

Anders dan voor particulieren, bestaat voor ondernemingen geen wettelijk recht op een (basis)bankrekening. Banken die een onderneming als klant weigeren, beroepen zich daarbij op hun contractsvrijheid. Toch mogen banken ondernemingen niet in alle gevallen als klant weren, zo blijkt ook uit een recente uitspraak van de rechtbank Amsterdam. De rechtbank veroordeelde Rabobank tot het openen van zakelijke bankrekeningen voor twee ondernemingen. Dat gebeurde ABN in 2019 ook al eens. 

Recht op een bankrekening: in principe alleen voor particulieren (de basisbetaalrekening)

Met de implementatie van de Europese Betaalrekeningenrichtlijn is onder meer artikel 4:71f van de Wet op het financieel toezicht aangepast. Deze bepaling ziet op het recht op toegang tot een basisbetaalrekening; een recht dat in Nederland ook vóór de Betaalrekeningenrichtlijn al bestond via het Convenant Basisbankrekening. Iedere volwassene die rechtmatig in de Europe Unie verblijft, heeft hiermee recht op een eigen betaalrekening met eenvoudige functionaliteiten zoals het ontvangen en overboeken van geld. Zonder bankrekening kan iemand niet deelnemen aan het girale betalingsverkeer en daarmee feitelijk ook niet aan de maatschappij, zo is de gedachte. Zonder rekening is het in principe immers niet mogelijk om bijvoorbeeld inkomsten te ontvangen, rekeningen te betalen of te pinnen bij supermarkten en winkels. 

Geen ongelimiteerde contractsvrijheid voor banken door de bijzondere bancaire zorgplicht

De situatie is anders als niet een particulier, maar een onderneming een bankrekening aanvraagt. In dat geval zou het gaan om een B2B-relatie en bestaat er voor de bank een grotere mate van contractsvrijheid: als commerciële onderneming mag de bank in principe zelf bepalen met wie zij wel of niet zaken doet. 

Gelet op hun maatschappelijke rol hebben de banken een bijzondere zorgplicht. Dit kan onder omstandigheden een contracteringsverplichting met zich brengen. De contractsvrijheid van banken is dus niet onbegrensd. 

Rabobank weigert zakelijke rekeningen te openen

In de zaak waar de rechtbank Amsterdam medio 2021 uitspraak over deed, had Rabobank geweigerd om zakelijke bankrekeningen te openen voor twee persoonlijke holding-BV’s. De holdings waren namelijk aandeelhouders van een Amsterdamse coffeeshop. Dat was voor Rabobank voldoende reden om hen als klanten te weigeren. 

Rechtbank verplicht Rabobank om twee zakelijke rekeningen te openen

De rechtbank stond dat niet toe. Zij benadrukte in haar vonnis dat dergelijke categorale uitsluitingen niet zijn toegestaan. De rechtbank wees op de bijzondere zorgplicht van de bank en refereerde aan de conclusie van A-G Hartlief bij de Hoge Raad van eerder dit jaar. In deze conclusie (in de Yin Yang/ING-kwestie) beschreef hij het machtsonevenwicht tussen de klant en de bank en de verplichting van de bank om onder bepaalde omstandigheden een contractuele relatie met een derde aan te gaan. 

De rechtbank ging vervolgens voorbij aan de verweren van Rabobank. De bank had geen concrete gegronde bezwaren over de betreffende holdings, noch over de coffeeshop – de werkmaatschappij vanuit welke de coffeeshop werd geëxploiteerd, bankierde zelfs al bij Rabobank. Rabobank stelde nog dat zij geen cliëntenonderzoek naar de holdings zou kunnen uitvoeren, als zij zou worden verplicht om direct nieuwe contractuele relaties aan te gaan. De rechtbank ging daar niet in mee en wond er geen doekjes om: 

“Rabobank heeft dus ruimschoots de gelegenheid gehad tot het doen van een cliëntenonderzoek. Dat zij dit kennelijk nog niet heeft gedaan komt voor haar risico.” (r.o. 4.4) 

Weigert jouw bank een zakelijke rekening te openen of dreigt jouw bank de relatie met jouw onderneming op te zeggen?

Download het whitepaper KYC-onderzoek in de praktijk of neem contact op met ons Keep Your Bank-team. Wij adviseren (en zo nodig procederen) over zaken rondom (weigering en opzegging van) bankrelaties.